ABD borsaları, finans sistemi veya ekonomisi gibi konularla ilgilenen herkesin sıklıkla duyduğu "Monetary Policy" yani "Para Politikası" kavramına değinmek istiyorum biraz. Para politikasını kim belirler? ve ABD'de para politikası kimin kontrolündedir? gibi sorulara basit düzeyde cevaplar yazmaya çalışacağım. İyi okumalar.
Monetary Policy (Para Politikası)
Amerika Birleşik Devletleri'nde bankacılık sektörünün efektif çalışmasına destek olurken faiz oranlarının da dengede kalmasını sağlamak ve enflasyonu kontrol altında tutmak amacıyla para politikası FED tarafından belirlenmektedir ve FED para politikasını yönetmek amacıyla ABD dolarının basımı, kur yönetimi ve para arzı gibi bir dizi araç kullanır. Bütün bu sebeplerden ötürü ABD'de para politikasının belirlenmesinde FED' in en yetkili kurumların başında geldiği söylenebilir.
Farklı Ekonomik Koşullara Göre Para Politikaları
FED' in ekonominin durumuna göre uyguladığı iki tür para politikası bulunmaktadır. Bunlar;
Sıkı Para Politikası
Ekonominin aşırı ısındığı dönemlerde parasal genişlemeyi azaltmak amacıyla kullanılan Sıkı Para Politikası faiz oranlarının arttırılması veya devlet elinde tutulan menkul kıymetlerin satılması gibi bazı araçların kullanılmasını kapsar. Amaç ısınan ekonominin dengelenmesini sağlamaktır. Peki ekonominin ısınması ne demek? TCMB'nin ekonomik ısınma tanımı ;"ekonominin uzun süre pozitif çıktı vermesi" şeklindedir. Bir diğer yabancı merkez bankasının (İrlanda) ısınan ekonomi tanımına buradan ulaşabilirsiniz. Yazının Türkçesi şu şekilde;
"Hızlı büyüyen bir ekonomi, büyüme hızı sürdürülebilir olduğu sürece arzu edilir. Ancak bazen ekonomi çok hızlı büyüyebilir. Ekonomide buna "aşırı ısınma" denir."
Genişletici Para Politikası
Ekonominin canlandırılması istendiği zamanlarda faiz oranlarının düşürülmesi, zorunlu karşılıkların azaltılması, piyasadan tahvil alınması vb. bazı araçlar kullanılmaya başlanır. Böylelikle harcamalar tetiklenip gelir düzeyi artacak ve işsizlik azalacaktır.
FED' in Para Politikası Araçları
FED para politikası uygulamalarında üç araçtan faydalanır. Bunlar şu şekildedir;
Zorunlu Karşılıklar
FED gerekli durumlarda bankaların kendi bünyelerinde veya Federal Rezerv Bankası'ndaki karşılıklarında ne kadar rezerv bulundurmaları gerektiğini belirler.
Reeskont Oranı
Gerekli gördüğü durumlarda FED bankalara verdiği kısa vadeli kredilerin faiz oranlarında düzenleme yapar.
Açık Piyasa İşlemleri
FED' in piyasayı canlandırma amacıyla devlet tahvillerini veya diğer varlıkları alıp satması durumudur.
Para Politikasını Kim Belirler?
FED ülkenin merkez bankası olması sebebiyle ABD'nin para politikalarını yönetmekten sorumludur. FED' in politika oluşturma birimi FOMC (Federal Open Market Committee) yani Federal Açık Piyasa Komitesi ülkenin ekonomik görünümünü tartışmak ve olası para politikalarını değerlendirmek için senede sekiz defa (gerekli görülürse daha fazla) bir araya gelir.
Para Politikasının Amacı Nedir?
Para politikasının amacı uzun dönemde kararlı bir büyümeyi teşvik ederken enflasyonu da kontrol altında tutmak için para arzını ve faiz oranlarını dengede tutmayı amaçlar.
Uygulamada Karşılaşılan Zorluklar
Birçok unsurun birbirini etkilemesi sebebiyle ekonomi bir sürü hareketli parçadan oluşan karmaşık bir mekanizmadır. Bunun haricinde birçok önemli unsur da hem tahmin edilemez hem de kontrol edilemez ama ekonomiyi yönlendirmeye devam eder. Ayrıca bir ekonomik senaryo diğerine asla benzemez, bu nedenle bütün bu parçaları değerlendirmek ve yönlerini tayin etmek çoğu zaman FED'in bile kendi içinde anlaşmazlığa düştüğü bir hal alır. Bunun sonucunda da uygulanacak olan para politikasının etkisi değişebilir. FED'in sürekli olarak piyasayı dengeleme çabası içinde olduğu ekonomik süreç boyunca karşılaştığı bazı sınırlılıklar (ve zorluklar) şunlardır;
- Ekonomistler sıklıkla hangi para politikasının izleneceği konusunda anlaşmazlığa düşer.
- FED politikalarını belirli bir yere kadar zorlayabilir, örneğin faiz oranlarını sıfıra kadar düşürmesi hatta negatife indirmesi bazen yine de ekonomiyi canlandırmayabilir.
- Bazen FED'in uygulamak istediği para politikası hükümetin siyasi hedefleriyle veya maliye politikalarıyla çakışabilir.
- FED sadece belirli değişkenler üstünde etki sahibidir yani bazı durumlarda kendisinin de gücünün yetemeyeceği unsurlar ortaya çıkabilir.
Çok basit bir şekilde FED ve para politikaları konusunda bildiklerimi aktarmaya çalıştığım bu yazı umarım okuyuculara konuyla alakalı bir fikir verecektir. Sağlıcakla.
