Yatırımlarınızı çeşitlendirmek sizin tek bir yatırıma saplanıp kalmanızın önüne geçerken olası bir risk durumunda da bütün portföyünüzün zarar görmesini engeller. Bu sebeple portföyünüzde çok çeşitliliğe yer vermelisiniz ki yatırımlarınızın oynaklığı azalsın yani bir yatırım zarar yaparsa diğeri onu dengeleyebilsin. Bu yazıda portföy çeşitlendirmesi nedir, yatırım çeşitlendirme neden önemlidir, portföy çeşitlendirmenin avantajları nelerdir sorularına kısaca yanıtlar vermeye çalışacağım. İyi okumalar.
Portföy Çeşitlendirme Nedir?
Portföy çeşitlendirmesi sadece tek bir varlığa değil birden çok çeşitli varlığa yatırım yapmak şeklinde tanımlanabilir. Peki yatırım çeşitlendirme neden önemlidir? Varlıklarınızı çeşitlendirmenizin amacı yatırım portföyünüzdeki riski dengelemektir, portföy çeşitlendirmesi yaparak kendinizi tek bir varlık türüyle sınırlandırmamış olursunuz. Yatırımlarınızı farklı alanlara yaymak istiyorsanız bunu belirli bir strateji dahilinde yapabilirsiniz, size yardımcı olması açısından aşağıda dört farklı portföy çeşitlendirme stratejisi bulacaksınız.
Varlık Çeşitlendirmesi
Yatırımınızı çeşitlendirirken öncelikle farklı varlıklara yatırım yaparak başlamanız sizin için faydalı olacaktır. Burada amaç aynı anda nakit para, döviz, hisse, eurobond, kıymetli maden, emlak vb, farklı sınıflara belirli oranlarda yatırım yaparak riski bölmektir.
Tür Çeşitlendirmesi
Yukarıdaki başlıkta bahsedilen çeşitlendirmeye uygun bir portföy oluşturduktan sonra varlıkları da kendi içinde değişik türlere göre çeşitlendirmemiz gerekir. Mesela hisse senedi yatırımınızı yaparken sadece tek bir sektöre (örneğin sadece çimento sektörü hisseleri) bağlı kalmadan farklı sektörlerden hisseler alarak riski yaymanız sizin faydanıza olacaktır.
Coğrafi Çeşitlendirme
Sadece tek bir ülkenin eurobondlarına yatırım yaptığınızı düşünün, ya o ülke temerrüde düşerse? Bir ülkenin temerrüde düşmesi ve bunun sizin yatırımlarınıza ne şekilde yansıyacağına bir başka yazımda değinmiştim, isterseniz oradan da bu durum hakkında bilgi alabilirsiniz. Farklı coğrafyalara, farklı pazarlara yatırım yaparak portföyünüzü daha global bir hale getirebilirsiniz, böylece portföyünüzün kırılganlığını iyice azaltmış olursunuz.
Şirket Büyüklüğüne Göre Portföy Çeşitlendirmesi
Yatırım yapacağınız şirketleri büyüklüklerine göre sınıflandırdıktan sonra hisse alımına başlamanız akıllıca olabilir. Öyle ki bazen ticari faaliyetlerine yeni başlamış bir şirketin büyüme hissesi portföyünüze hız kazandırırken bazen de sektörün eski bir oyuncusu size getiri sağlayabilir. Yani aynı anda hem gelişme aşamasındaki büyüme hisselerine hem de sektöründe belli bir yere sahip köklü ve büyük şirketlere yatırım yapmak dengeli bir portföy oluşturmanıza yardımcı olacaktır. Burada önemli olan sağlıklı bir seçim yapabilmek çünkü büyüme hisseleri hakkında çok fazla malumatımızın olmadığı hisselerdir o yüzden daha dikkatli incelenmeleri gerekir. Faaliyet alanları, bilançoları, ar-ge çalışmaları vb. konularda iyi bir inceleme yapmak şartıyla gelecek vadeden küçük şirketlere de hisse portföyünüzde yer verebilirsiniz.
Portföy Çeşitlendirmenin Avantajları Nedir?
Yatımların çeşitlendirilmesi neden önemlidir? Bu konuyu aşağıdaki başlıklar altında inceleyebiliriz.
Volatiliteyi Azaltmak
Yatırımlarınızı çeşitlendirerek portföyünüzün volatilitesini azaltmış olursunuz. Çünkü aynı anda hisse, bond, döviz, kıymetli maden vb. varlıklara yatırım yaptığınız zaman bunlardan bir tanesinde düşüş yaşandığında diğerinin onun zararını karşılamasına imkân tanımış olursunuz ki böylece portföyünüz daha düşük bir volatiliteye sahip olur.
Getiri Fırsatını Arttırmak
Eğer bütün yumurtaları tek bir sepete koyarsanız kazancınız (veya kaybınız) da ancak "o" yatırım aracının getirisi kadar olacaktır. Halbuki geniş bir yelpazeye sahip olduğunuz zaman her sektörden farklı kazanç fırsatlarını yakalama şansınız olur.
Değişimden Daha Az Etkilenmek
Burada bahsedeceğim durum yukarıda bahsettiğim volatilite konusu değil yatırım anlayışının değişmesi ile alakalı, şöyle ki piyasanın uzun zamandır belirli bir yatırım aracında yoğunlaştığı zamanlarda sizin daha az kişi tarafından tercih edilen bir yatırım aracında (veya sektörde) birikim yapmaya devam ettiğinizi varsayalım. Gün gelip bir zamanlar sizin birikim yaptığınız yatırım aracı tüm piyasa tarafından tercih edilmeye başlandığında kazancınız da o denli yüksek olabilir. Özetle zamanında kimsenin tercih etmediği bir yatırım aracı belki gün gelir yüzünüzü güldürür.
Riski Azaltmak
Riski azaltmak konusu yukarıda bahsettiğim bütün başlıkların bir özeti aslında. Çeşitlendirme yaparak portföyünüzün volatilite riskini azaltırsınız, getiri fırsatlarını kaçırma riskini azaltırsınız ve yatırım anlayışı değişiminden etkilenme riskinizi azaltmış olursunuz. Zaten çeşitlendirmenin yapmanın nihai amacı riski azaltıp kazanç olasılıklarını arttırmaktır.
Portföy Çeşitlendirmenin Dezavantajları Nedir?
Faydalarının yanında portföy çeşitlendirmesinin zorlukları da bulunmaktadır. Bunları aşağıdaki başlıklar altında özetleyebiliriz.
Tehlikeli Yatırım Araçlarına Yönlendirebilir
Bazı yatırımcıların risk anlayışı diğerlerinden farklı olabilir. Çeşitlendirme yapmak uğruna piyasa tarafından asla kabul görmeyen veya henüz gerekli yasal zeminin oluşturulmadığı şeylere yatırım yaparken bulabilirsiniz kendinizi. Bu sebeple araştırmalarınızı çok iyi yapıp aşırı uçlardan uzak durmaya çalışmak faydalı olacaktır.
Karmaşık Olabilir
Hangi yatırım aracına ne oranda nakit ayıracağınıza karar vermek uzun araştırma ve inceleme gerektiren bir süreçtir. Bu bakımdan bazen portföy çeşitlendirmesi zor bir hâl alabilir.
Ani Kazançlardan Alıkoyabilir
Sadece tek bir yatırım aracında birikimlerinizi değerlendirdiğinizi ve onun da bir anda aşırı primlendiğini düşünelim bu durumda kazancınız da o oranda yüksek olacaktır. Fakat çeşitlendirme yaptığınız zaman bu tür ani kazançlardan (veya kayıplardan) faydalanma şansınız olmaz.
Masraflı Olabilir
Sürekli al-sat yaparak kazanç elde eden bir yatırımcıysanız portföy çeşitlendirmesi cebinizden daha fazla işlem tutarı veya aktarım ücreti gibi masrafların çıkmasına sebep olabilir. Çünkü her an eurobond, farklı sektörlerden hisse veya kıymetli metal alıp satmak fazlaca işlem ücreti ödemeyi gerektiren bir yatırım tarzıdır.
Tam Koruma Garanti Etmeyebilir
Her ne kadar dayanıklı bir yapı oluşturacak olsa da portföy çeşitlendirmesi sizi risklerden tamamen uzaklaştıramaz. Küresel anlamda bir krizin yaşandığı 2008 yılında neredeyse tüm hisseler çöküşten nasibini aldı ve sonuç olarak çeşitli sektörlerden hisselere yatırım yapmak bir bir fayda sağlamadı.
Son Söz
Portföy çeşitlendirmesi yatırımcılar açısından neredeyse küresel bir kavramdır fakat bunun da bir ölçüsünün olması gerektiği yapılan çalışmalarda ortaya koyulmaktadır. Her ne kadar sabit bir rakam verilmese de "yönetimi" sizi zorlamaya başlayan her portföy fazla çeşitlenmeye başlamıştır diyebiliriz. Gönlünüzün istediği değil gücünüzün yettiği oranda çeşitlendirme yapmak daha yatırımcı dostu bir karar olacaktır çünkü çok fazla çeşide sahip bir portföy yönetimi zamanla zor bir hâl almaya başlar ve bu da sizin bir zaman sonra hata yapmanıza veya yanlış kararlar vermenize sebep olabilir. Tam da burada yatırım danışmanlığı hizmeti almanın kıymeti ortaya çıkıyor. Çok daha profesyonel ekiplerle çalışmaları sebebiyle kararsız kaldığımız durumlarda bir bilene danışmanın bizim yararımıza olacağına inanıyorum. Son olarak yazıyı burada sonlandırırken linkte bulunan grafiği incelerseniz portföy çeşitlendirmenin ABD borsalarında nasıl sonuçlandığını daha net görebilirsiniz.
